نشریه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس
پیاپی 36 (تابستان 1397)

امروزه رشد سریع جمعیت شهری جهان به خصوص در کشورهای در حال توسعه مشکلات فراوانی در حوزه های مختلف ایجاد کرده است. در این میان بحث تغییر کاربری اراضی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. جایگاه مدل سازی و پیش بینی تغییرات کاربری اراضی در اینده برای مدیریت شهری و محیط زیست و سایر مسیولین و محققان ذی ربط بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. هدف اصلی در این تحقیق به کارگیری مدل خودکاره های سلولی و شبکه عصبی بر مبنای سیستم اطلاعات مکانی جهت شبیه سازی و پیش بینی تغییر کاربری اراضی می باشد. آماده سازی تصاویر ماهواره ای لندست در سه دوره زمانی اواخر خرداد 1986، 2001و 2016شد. سپس نقشه های کاربری اراضی محدوده مورد مطالعه با طبقه بندی نقشه ها حاصل شد. برای عمل طبقه بندی از الگوریتم طبقه بندی حداکثر احتمال که از گروه طبقه بندی نظارت شده است استفاده شد.مدل های ایجاد شده حاصل از خودکاره سلولی-مارکوف و شبکه عصبی پرسپترون برای پیش بینی و روند و برای تحلیل تغییرات کاربری اراضی تا سال 2031 اجرا شد. نتایج پیش بینی نشان داد از سال 2016 تا سال 2031 کاربری فضای سبز، مسکونی شهری افزایش و کاربری کشاورزی و زمین های باز و بایر نیز کاهش یافته است. این مطالعه به طور کلی نشان دهنده کاهش زمین‏های باز و کشاورزی و گسترش مسکونی و شهر در سال 2031 خواهد بود که بر اثر از بین رفتن اراضی کشاورزی و پوشش گیاهی حاصل شده است. اقتصاد منطقه که بر مبنای تولیدات کشاورزی و دامی قرار دارد، با وضعیت بهره وری کنونی در سال 2031 با تهدید روبرو خواهد شد.

تحقیق حاضر در پی ارزیابی روند تغییرات فضای سبز با رویکرد عدالت فضایی در منطقه یک شهر زنجان است. روش تحقیق در این پژوهش؛ ترکیبی از روش های توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات، استفاده از تصاویر ماهواره ای می باشد. تحلیل تفاوت های سرانه فضای سبز در منطقه 1 شهر زنجان طی سالهای 213- 2007 استخراج گردید؛ که در سال 2007 سرانه فضای سبز برابر با 8/16 مترمربع به ازای هر نفر در حالی که در سال 2013 برابر با 77/5 مترمربع به ازای هر نفر محاسبه گردیده است. نتایج حاصل از مدل موران نشان داد که با توجه به مقدار شاخص و نمره Z، طی سالهای مورد بررسی توزیع فضایی اراضی فضای سبز از الگوی خوشه ای تبعیت می کند. همچنین طیف بندی مساحت کاربری فضای سبز در منطقه 1 شهر زنجان در سال 2007 نشان داد که از کل محدوده، 16898 مترمربع مناطق فاقد فضای سبز، 1822 مترمربع فضای سبز کم، 602 مترمربع فضای سبز متوسط و 65 مترمربع مناطق دارای فضای سبز زیاد بوده است. در حالی که در سال 2013 مناطق فاقد سبز به 18358 مترمربع افزایش و مناطق فضای سبز کم 978 مترمربع، مناطق فضای سبز متوسط 51 مترمربع و مناطق فضای سبز زیاد و بسیار زیاد کاهش یافته اند. مقایسه فضای سبز طی سالهای 2013- 2007 در منطقه مورد مطالعه نشان داد که بیشترین درصد تغییرات در مناطق فاقد فضای سبز بوده که میزان آن در سال 2007 برابر با 86.19 درصد بوده که در سال 2013 این میزان به 94.45 درصد افزایش یافته است.

مسکن از نیازهای اولیه انسان بشمار می آید و دولتها اقدامات و برنامه ریزی جامعی برای تامین مسکن طبقات کم درآمد انجام داده اند. در کشور ما، دولت سیاست احداث مسکن مهر را در پیش گرفته است. شاخص های اجتماعی مسکن از مهم ترین ابزارهای شناخت ابعاد مختلف مسکن است. هدف این پژوهش بررسی شاخص های اجتماعی طرح مسکن مهر در شهر بجنورد می باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و نوع تحقیق کاربردی است. جامعه آماری ساکنان مسکن مهر شهربجنورد به تعداد 383 خانوار و برای تجزیه و تحلیل از نرم افزار spss و شاخص رضایتمندی هال، ین وتن استفاده گردیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد طرح مسکن مهر در بهبود شاخص های اجتماعی و تامین مسکن اقشار کم درآمد شهر بجنورد موفق نبودهاست.

امروزه تجربه نشان داده است هر کجا گردشگری بدون برنامه ریزی و استراتژی مشخص توسعه یابد، مشکلات زیست محیطی و اجتماعی متعددی به وجود می آورد و در دراز مدت مشکلات آن بیش از فوایدش می شود. از آنجا که آینده نگری علمی مبنای کوشش های آینده پژوهی جهان معاصر می باشد، در این پژوهش توسعه صنعت گردشگری بر مبنای آینده نگری در دهکده گردشگری زاینده رود مورد توجه قرار گرفت. این دهکده در شهرستان چادگان ساخته شد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی است  و از نظر روش تحقیق توصیفی-پیمایشی می باشد. مدل ارایه شده در این پژوهش pls می باشد که با نرم افزار smart pls  مدیریت عوامل توسعه گردشگری دهکده زاینده رود مورد بررسی قرار گرفت. آمار توصیفی پژوهش با استفاده از تکنیک دلفی مورد بررسی قرار گرفت و از روش مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزیی برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. نتایج نشان می دهد که ضریب روایی تمام متغیرها بین 60/0 می باشد. به منظور بررسی پایایی متغیرها ، مقادیر آلفای کرونباخ هر متغیر از میزان قابل قبولی برخوردار بودند. هم چنین، تجزیه و تحلیل روایی واگرا برای هر فاکتور نشان می دهد که میزان پایایی مرکب  فاکتورها بالاتر از 0.70 هستند که در نتیجه پایایی داده ها در سطح مطلوبی قرار دارد. در این میان عامل امکانات و عامل زیرساخت ها به ترتیب دارای بیش ترین و کم ترین مقادیر پایایی مرکب می باشند. نهایتا آزمون فرضیات حاکی از آن بود که از میان فرضیات پژوهش، فرضیه 5 مبنی بر تاثیر ظرفیت های اجتماعی گردشگری بر زیرساخت های گردشگری منطقه چادگان به طور کلی با توجه به مقادیر P-VALUE و T-VALUE معنادار نمی باشد و  در این پژوهش با توجه به این موضوع این فرضیه رد شد و سایر فرضیات تایید شده اند.

آسیب های اجتماعی یکی از مسایل مورد توجه جامعه بشری از گذشته تا به امروز می باشد. با گسترش انقلاب صنعتی و بزرگ شدن دامنه نیازمندی های انسان و به دنبال آن احساس ناکامی و محرومیت از خواسته ها موجب گسترش اعتیاد، فساد، دزدی، انحرافات جنسی و سایر آسیب ها شده است. شهرستان گلپایگان یکی از شهرستان های استان اصفهان می باشد که در نزدیکی کلان شهر اصفهان قرار دارد با توجه به این که این شهر به عنوان شهری مهاجرپذیر و مهاجر فرست در بین راه های مواصلاتی چند استان قرار دارد در معرض افزایش برخی از آسیب های اجتماعی است.در نتیجه هدف از این تحقیق شناسایی آسیب های اجتماعی شهر گلپایگان می باشد. برای جمع آوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای و میدانی به طور هم زمان استفاده شد. در روش کتابخانه ای، از شیوه های تحلیل محتوا و بررسی آمار و اسناد و مدارک و در روش میدانی، از مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده گردیده است .به منظور شناسایی عوامل موثر بر آسیب های اجتماعی شهرستان گلپایگان از روش تحلیل تم استفاده گردید که پس از تحلیل کیفی داده ها و با در کنار هم قرار دادن مفاهیم شبیه به هم مشخص شد مهم ترین عوامل موثر در آسیب های اجتماعی شهرگلپایگان طلاق، بدحجابی، عدم وجود زیرساخت های مناسب شهری، کمرنگ شدن جلوه های مذهبی، عدم رعایت فرهنگ شهروندی، بیکاری، اعتیاد، نزاع خیابانی، رسانه های اجتماعی، مشکلات روحی و روانی، افسردگی، عدم رعایت قوانین رانندگی، ضعف تندرستی، مسایل اخلاقی جوانان، مهاجرت، خودکشی، کودک آزاری، خانواده های نابسامان، مسایل اسکان، فقر، عدم فرهنگ استفاده از شبکه های اجتماعی، سرقت و افسردگی هستند.

ساختار فضایی هر منطقه بازتاب برنامه ریزی ها در طی دوره های مختلف می باشد، که از ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و نظام توزیع فعالیت متاثر است. عدم توجه به برقراری تعادل بین سه رکن جمعیت، فعالیت و محیط در سازمان فضایی موجب گسیختگی فضای زیست و فعالیت، اتلاف قابلیت های فضا و هدر رفتن استعدادها، حاشیه ای شدن مناطق و فشار به ظرفیت های عرصه محدود، تشدید نابرابری های فضایی، نارسایی و توزیع نامناسب خدمات، اختلال در توسعه متوازن و یکپارچه منطقه ای و... خواهد شد. هدف پژوهش، بررسی ساختار فضایی استان هرمزگان و ارایه رویکرد مناسب به منظور آرایش منطقی فضا، ایجاد تعادل و هماهنگی در توزیع سه رکن فضا (جمعیت، فعالیت و محیط) است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و ابزار تجزیه و تحلیل اطلاعات در محیط  GIS انجام گرفته است. برای شناخت راهبرد مناسب درجهت بهبود وضعیت ساختار فضایی به نظرخواهی از متخصصین و کارشناسان پرداخته و با استفاده از مدل SWOT مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد، ساختار فضایی استان هرمزگان متمرکز و تک مرکزی بوده و سلسله مراتب نظام سکونتگاهی بر مبنای جمعیت و فعالیت در استان شکل نگرفته است. در همین راستا راهبرد مناسب برای بهبود وضعیت و دستیابی به ساختار فضایی مطلوب توجه به رویکرد آمایشی و راهبرد تثبیت پراکنده است.که این راهبرد به تقویت و توسعه مناطق سطح دوم و سطح سوم استان می پردازد.

مسکن به عنوان یکی از عناصر اصلی تعادل و پابرجایی اجتماع انسانی می باشد که سیستم زندگی اجتماعی در آن شکل می گیرد و وضعیت مطلوب آن در نواحی شهری و روستایی یکی از شاخص های توسعه اقتصادی اجتماعی در کشورهای جهان محسوب می شود. تدوین یک برنامه جامع در بخش مسکن به منظور دستیابی به وضعیت مطلوب مستلزم شناسایی و تجزیه و تحلیل ابعاد گسترده این بخش است. از راه های مهم آگاهی از وضعیت مسکن در فرایند  برنامه ریزی های منطقه ای، استفاده از شاخص های مسکن است، این شاخص ها که نشان دهنده وضعیت کمی و کیفی مساکن در هر مقطع زمانی است راهنمایی موثر برای بهبود برنامه ریزی مسکن آینده است. هدف این مقاله بررسی میزان برخورداری استان های کشور به لحاظ شاخص های مسکن در نقاط شهری می باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی - تحلیلی و از نوع کاربردی می باشد. داده های مورد نیاز از سرشماری سال1390 گردآوری شده است. شاخص های مسکن در سه گروه تراکمی و رفاهی، زیربنایی و تسهیلات و استحکام سازه ای جمع آوری گردید، سپس وزن دهی به این شاخص ها با استفاده از روش AHP انجام شد و استان ها با استفاده از تکنیک TOPSIS رتبه بندی گردیدند. سطح بندی استان ها در گروه های همگن با استفاده از تکنیک تحلیل خوشه ای انجام شد و از ضریب همبستگی پیرسون جهت برسی رابطه میزان شهرنشینی با درجه برخورداری استان ها استفاده شد. یافته های تحقیق نشان می دهد بر اساس ترکیب شاخص های تراکمی و رفاهی،  زیربنایی و تسهیلات و استحکام سازه ای 90/12 درصد استان ها بسیار برخوردار، 13/16 درصد استان ها برخوردار، 58/22 درصد استان ها نیمه برخوردار، 16/45 درصد استان ها محروم و 23/3 درصد استان ها بسیار محروم هستند. استان تهران در بهترین وضعیت و استان سیستان و بلوچستان در بدترین وضعیت مسکن در نقاط شهری قرار دارند. همچنین نتایج تحقیق بیانگر عدم تعادل در برخورداری از شاخص های مسکن در بین استان های کشور و تابعبت الگوی توسعه در این زمینه از الگوی مرکز - پیرامون می باشد. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نیز حاکی از همبستگی بین میزان شهرنشینی استان ها با درجه برخورداری آنها می باشد.